Là huyện cửa ngõ phía Nam, nơi có cơ sở cách mạng rất sớm của tỉnh Lào Cai. Trung tuần tháng 6 năm 1945, đội du kích Cổ Văn được thành lập với hơn 24 nguời, 17 khẩu súng. Đây là tiền thân của lực lượng vũ trang (LLVT) huyện Lục Yên (và huyện Bảo Yên từ tháng 3/1965), làm nòng cốt cho nhân dân Bảo Yên tiến hành khởi nghĩa chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và bảo vệ Tổ quốc.

Trong 9 năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, LLVT và nhân dân các dân tộc huyện Bảo Yên đã độc lập chiến đấu 156 trận, diệt và bắt sống 1.350 tên địch, phối kết hợp với Bộ đội chủ lực đánh 115 trận lớn, nhỏ, bắt sống và gọi hàng 1.156 tên (cả lính Pháp, lính dõng và bọn phỉ); bắt sống 756 tên đầu sỏ và hàng nghìn tên hội viên các đảng phái phản động, đập tan âm mưu thổ phỉ hoá của địch.

Trong phục vụ chiến đấu, Bảo Yên luôn là hậu phương vững mạnh, huy động cao nhất về sức người, sức của chi viện cho các chiến trường. Trong những năm kháng chiến chống Pháp, nhân dân các dân tộc vùng đất Bảo Yên đã huy động trên 500 ngàn lượt ngày công, hàng ngàn dân công tham gia phục vụ các chiến dịch, huy động tất cả các phương tiện phục vụ vận chuyển 263 tấn gạo, 229 con trâu vượt trên 500 km đến chiến trường Điện Biên Phủ. Hàng năm đều huy động dân công phục vụ các chiến dịch, chiến đấu mở đường giao thông, luôn hoàn thành sớm và vượt chỉ tiêu lương thực, thực phẩm Nhà nước giao.  

Phát huy truyền thống vẻ vang đó, bước vào thời kỳ xây dựng CNXH ở Miền Bắc và là hậu phương cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở Miền Nam, Đảng bộ, nhân dân và LLVT huyện Bảo Yên nhanh chóng khắc phục hậu quả chiến tranh, thực hiện cải cách dân chủ, thực hiện cuộc vận động xây dựng hợp tác xã nông nghiệp đưa nhân dân đi vào làm ăn tập thể. Nhận thức rõ vị trí vai trò của cơ sở xã trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, huyện đã chỉ đạo xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân, dân quân du kích thực sự vững mạnh làm nòng cốt trong giữ gìn an ninh chính trị ở địa phương. Lực lượng dân quân tự vệ (DQTV) của huyện đã phát triển trên 39.000 người, hàng năm tổ chức huấn luyện kỹ, chiến thuật, tổ chức xây dựng 5 trung đội cơ động mạnh sẵn sàng chi viện cho các vùng xung yếu khi cần thiết. Đặc biệt khi đế quốc Mỹ tung gián điệp, biệt kích phá hoại miền Bắc, dân quân tự vệ đã thực hiện tốt chủ trương 4 có “có gậy, có dây, có mõ, có đuốc” sẵn sàng cơ động truy diệt thám báo, biệt kích. Các đơn vị đã đảm bảo giữ gìn tốt an ninh chính trị. Năm 1970 bắn rơi 1 máy bay và bắt sống giặc lái. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước nhân dân các dân tộc huyện Bảo Yên đã tiễn đưa 4.315 người con ưu tú lên đường nhập ngũ bảo vệ Tổ quốc có mặt trên khắp các chiến trường Miền Nam và Quốc tế.

            Hoà bình lập lại, huyện Bảo Yên thuộc tỉnh Hoàng Liên Sơn, LLVT huyện Bảo Yên ra sức khắc phục hậu quả chiến tranh, đẩy mạnh sản xuất và xây dựng cơ sở vật chất, củng cố lực lượng DQTV vững mạnh sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc. Từ năm 1976 đến 1978  huyện Bảo Yên đã tiễn đưa trên 3.000 thanh niên lên đường nhập ngũ. Đặc biệt, tháng 7/1978 Bảo Yên đã tuyển chọn 300 thanh niên thành lập tiểu đoàn 8 bộ đội thường trực của huyện, tháng 2/1979 trực tiếp tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới phía bắc. Cán bộ, chiến sỹ con em các dân tộc Bảo Yên luôn phát huy truyền thống anh dũng, nhiều tập thể và cá nhân được Đảng nhà nước, quân đội tặng thưởng huân, huy chương, điển hình có đồng chí Hoàng Minh Phương quê ở xã Cam Cọn được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.

            Năm 1991, tỉnh Lào Cai tái lập, Bảo Yên trở thành huyện cửa ngõ phía Nam của tỉnh. LLVT và nhân dân các dân tộc Bảo Yên ra sức phấn đấu đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội củng cố quốc phòng, an ninh, thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội, phát động xây dựng quỹ “Đền ơn đáp nghĩa” với số tiền hàng chục tỷ đồng, tặng hàng ngàn sổ tiết kiệm trị giá hàng chục tỷ đồng, xây mới hàng trăm ngôi nhà tình nghĩa, bảo đảm các đối tượng chính sách có đời sống ổn định. 

            Trong giai đoạn cách mạng mới, với chức năng là công cụ sắc bén bảo vệ Đảng, Nhà nước và nhân dân. Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo  trực tiếp của Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh, cấp ủy, chính quyền huyện và sự chăm lo, yêu thương đùm bọc của nhân dân, LLVT Bảo Yên đã vượt mọi khó khăn, từng bước xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao cho. Đặc biệt sau 20 năm tái lập tỉnh, cùng với sự phát triển về kinh tế, văn hóa - xã hội, công tác quân sự - quốc phòng của LLVT huyện đã có những tiến bộ không ngừng, kết quả nổi bật đó là:

            Cơ quan quân sự các cấp đã làm tốt công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương trong việc quán triệt và thực hiện tốt các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về công tác quân sự - quốc phòng (QS - QP) được cụ thể hóa trong Nghị quyết 02 của Bộ Chính trị, đó là: Đảng lãnh đạo, chính quyền điều hành, cơ quan quân sự, công an, các ban ngành đoàn thể làm tham mưu, trong đó cơ quan quân sự làm nòng cốt, chỉ huy thống nhất các lực lượng thuộc quyền. Hàng năm Ban Chỉ huy quân sự đã làm tốt công tác tham mưu cho Huyện ủy ban hành Chỉ thị về lãnh đạo công tác QS - QP; tham mưu cho UBND huyện xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện nhiệm vụ QS - QP địa phương, gắn kết chặt chẽ giữa phát triển kinh tế, xã hội với củng cố quốc phòng an ninh. Đồng thời, tham mưu xây dựng, triển khai thực hiện Đề án “xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, huyện thành khu vực phòng thủ vững chắc giai đoạn 2006 - 2010” và những năm tiếp theo trên địa bàn đạt kết quả tốt.

            Chất lượng huấn luyện sẵn sàng chiến đấu của LLVT huyện được nâng lên, xây dựng, tổ chức luyện tập các phương án, kế hoạch bảo đảm sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ), hoạt động chiến đấu trị an, kế hoạch phòng, chống bão lũ giảm nhẹ thiên tai,... các cấp đạt kết quả tốt. Công tác tuyển quân luôn chú trọng thực hiện đúng Luật, động viên tinh thần của toàn dân trong thực hiện quyền, nghĩa vụ tham gia bảo vệ Tổ quốc.

            Công tác huấn luyện các lực lượng bộ đội địa phương, DQTV, DBĐV luôn được coi trọng, đã quán triệt sâu sắc các chỉ lệnh, nghị quyết về công tác huấn luyện SSCĐ. Trong huấn luyện thực hiện tốt phương châm “Cơ bản, thiết thực, vững chắc”; coi trọng huấn luyện đồng bộ, chuyên sâu sát nhiệm vụ, đặc điểm từng đối tượng, địa bàn. Tổ chức tốt các lớp tập huấn, bồi dưỡng cán bộ các cấp về công tác QS - QP, từ năm 2000 đến nay đã tham mưu cử 199 lượt cán bộ đối tượng 2 và 3 đi bồi dưỡng tại Quân khu và tỉnh; phối hợp với trường Quân sự tỉnh mở tại huyện 03 lớp bồi dưỡng kiến thức quốc phòng cho 192 đối tương 3, tổ chức 24 lớp bồi dưỡng 3.233 lượt cán bộ đối tượng 4 và 5; tập huấn 30 lớp cho 307 thông đội trưởng và 14.671 cán bộ các đoàn thể cơ sở. Chất lượng huấn luyện ngày càng được nâng cao, nhận thức về nhiệm vụ QS - QP ở các cấp, các ngành và nhân dân có nhiều chuyển biến; cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị, có năng lực trình độ sẵn sàng chiến đấu đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ.

            Ban Chỉ huy quân sự huyện thực hiện nghiêm việc điều chỉnh tổ chức, biên chế, ưu tiên đảm bảo quân số, trang bị cho các đơn vị làm nhiệm vụ SSCĐ, đơn vị A2. Xây dựng lực lượng DBĐV theo đúng Pháp lệnh, đăng ký, quản lý sắp xếp vào các đơn vị đúng chuyên nghiệp quân sự gần gọn địa bàn. Xây dựng lực lượng DQTV theo hướng “vững mạnh, rộng khắp”, đạt tỷ lệ 1,76% so với tổng dân số, đảng viên trong DQTV đạt 26,8%. Công tác huấn luyện, SSCĐ luôn kết hợp với rèn luyện kỷ luật, xây dựng nề nếp chính quy, cán bộ, chiến sỹ LLVT tích cực xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, cơ quan quân sự huyện có nền nếp chính quy, doanh trại chính quy, xanh, sạch đẹp, được Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh chọn làm điểm trong xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện của tỉnh.

            LLVT huyện thường xuyên phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể và lực lượng Công an nắm và quản lý chặt tình hình an ninh chính trị trên địa bàn, tham gia phòng, chống tội phạm, giữ nghiêm trật tự, an toàn xã hội. Sau 20 năm tái lập tỉnh, đội công tác 123 của huyện được thành lập đã cùng với cán bộ, chiến sỹ hành quân về các xã đặc biệt khó khăn tham gia làm công tác dân vận, giúp đỡ địa phương xây dựng, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, xóa đói, giảm nghèo, tuyên truyền vận động nhân dân chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật Nhà nước, không di cư tự do, tuyên truyền đạo trái pháp luật, tích cực xây dựng đời sống văn hóa mới. Hàng ngàn lượt cán bộ, chiến sỹ đã không quản ngại khó khăn, gian khổ tích cực tham gia khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ, cháy rừng, giúp đỡ nhân dân làm nhà, di chuyển dân ra khỏi vùng nguy hiểm. Điển hình trong cơn bão số 4 năm 2008, LLVT huyện đã huy động 669 lượt cán bộ, chiến sỹ tham gia khắc phục hậu quả do mưa lũ gây ra, đào bới trên 2.000m³ đất đá tìm kiếm 15 thi thể nạn nhân, đào bới 85 nhà dân bị vùi lấp, dựng lại 24 nhà, di dời 34 nhà dân đến nơi an toàn, nạo vét 1.562 m³ bùn đất; san gạt 10,8 km đường với 2.860m³ đất đá, vận chuyển 12 tấn gạo và mỳ tôm cứu đói tới đồng bào bị lũ lụt.

            Cùng với công tác vận động quần chúng, LLVT huyện còn tích cực tham gia hàng ngàn ngày công tự nguyện, đóng góp hàng tỷ đồng vào các hoạt động từ thiện, quỹ “đền ơn đáp nghĩa”, quỹ “vì người nghèo”, quỹ “phòng chống lụt bão” và quỹ “chất độc màu da cam”,… thực hiện tốt chính sách quân đội và hậu phương quân đội;  giải quyết các chế độ chính sách cho 1.246 đối tượng với số tiền trên 5,4 tỷ đồng. Hưởng ứng phong trào thi đua “Ngành hậu cần Quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy” và cuộc vận động “Quản lý, khai thác, sử dụng vũ khí trang bị kỹ thuật tốt, bền, an toàn, tiết kiệm và an toàn giao thông” LLVT huyện luôn bảo đảm tốt công tác hậu cần, tài chính, đẩy mạnh tăng gia sản xuất nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, chiến sỹ. Vũ khí trang bị kỹ thuật được quản lý chặt chẽ, duy trì nền nếp chế độ tuần tra canh gác. 

            Hệ thống tổ chức cơ sở đảng được củng cố, kiện toàn, chất lượng tổ chức đảng và đảng viên ngày càng được nâng cao. Đảng bộ Quân sự huyện nhiều năm liền đạt Trong sạch vững mạnh, nguyên tắc tập trung dân chủ được giữ vững, công tác quản lý quy hoạch và sử dụng cán bộ, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chủ trì, cán bộ người dân tộc thiểu số được quan tâm.

            Trải qua 65 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành LLVT huyện đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng: 32 huân, huy chương các loại, 75 cờ, Bằng khen của chính phủ; 437 cờ, Bằng khen của UBND tỉnh; 2.311 cá nhân được tặng thưởng huân, huy chương.

Trước những yêu cầu nhiệm vụ mới, LLVT huyện thường xuyên nâng cao bản lĩnh chính trị, trung thành với đảng, với nhân dân. Nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, chủ động phòng ngừa, đấu tranh kiên quyết, làm thất bại âm mưu chống phá của các thế lực thù địch. Tích cực tham mưu cho cấp ủy, chính quyền trong việc xây dựng củng cố vững chắc khu vực phòng thủ huyện. Tiếp tục nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, xây dựng LLVT huyện vững mạnh về mọi mặt, trong đó lấy xây dựng chính trị làm cơ sở, theo hướng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”. Làm tốt công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức Quốc phòng, an ninh; củng cố, xây dựng lực lượng DQTV, DBĐV theo đúng luật định. Phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành đoàn thể, tổ chức chính trị xã hội, tích cực tham gia công tác dân vận, xây dựng cơ sở chính trị, tham gia khắc phục hậu quả thiên tai, giúp dân xóa đói giảm nghèo. Thực hiện có hiệu quả 3 khâu đột phá: “nâng cao chất lượng huấn luyện; chuyển biến vững chắc kỷ luật; quản lý chặt chẽ vũ khí trang bị kỹ thuật” gắn với việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.

            Tự hào với truyền thống vẻ vang 65 năm qua, LLVT huyện Bảo Yên ra sức phấn đấu, xây dựng để trưởng thành về mọi mặt, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao, góp phần cùng nhân dân các dân tộc trong huyện xây dựng huyện Bảo Yên giàu về kinh tế, mạnh về quốc phòng, an ninh, cùng với nhân dân và LLVT tỉnh Lào Cai thực hiện thắng lợi 2 nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.

Uỷ viên BTV, Chỉ huy trưởng BCH Quân sự huyện